Gij zult niet doden (Ex. 20,13). (2024)

Eerbied voor het menselijk leven.

Waarover handelt het vijfde gebod? Kort samengevat wil het vijfde gebod eerbied opbrengen voor het menselijk leven.
De reden daarvoor vinden we terug in Genesis, het eerste boek van de H. Schrift. Daar kunnen we lezen hoe de mens door God geschapen is naar zijn beeld en gelijkenis (Gen.9,6). God blaast bij de mens zijn Levensadem in, zijn eigen leven. Hierdoor is elk menselijk leven heilig.

Vanaf het begin is het menselijk leven getekend door Gods heilig makende Geest. Vanaf dan heeft de mens steeds een speciale relatie met zijn Schepper. God ligt aan het begin van zijn bestaan, maar is er ook het einddoel van. Hij is de Meester van het leven, vanaf het begin tot het einde.

Hierdoor heeft iedereen de plicht eerbied te hebben voor het menselijk leven, in welke situatie dan ook. En niemand kan de plaats van God als Heer van het leven innemen en voor zichzelf het recht opeisen om rechtstreeks een onschuldig menselijk leven het leven te ontnemen.

Met dit vijfde gebod eert men tegelijkertijd
God én de mensen.

En als men God niet meer eert,
zal men tekort schieten
in eerbied voor de mens.

Gij zult niet doden.

Wat betekent het – meer concreet – eerbied te hebben voor het menselijk leven? Op wat kan het vijfde gebod dan betrekking hebben?

In eerste instantie verbiedt het vijfde gebod elke directe en vrijwillige doodslag. Moord of meewerken aan een moord is een zware zonde.
Maar het is eveneens verboden ook maar iets te doen dat indirect iemand het leven zou ontnemen. Bijvoorbeeld: iemand aan doodsgevaar blootstellen of hulp weigeren aan een persoon in levensgevaar.

Een concrete toepassing: abortus – euthanasie.
De concrete voorbeelden van abortus en euthanasie kunnen het vijfde gebod misschien dichter bij ons leven brengen.

Ons christelijk geloof bepaalt dat elke menselijk leven moet geëerbiedigd en beschermd moet worden, van wieg tot graf. Het leven is onschendbaar omdat het God alleen toebehoort.

Dat geldt voor het ongeboren leven in de schoot van de moeder. Het vijfde gebod klinkt dan: Gij zult het kind niet doden door abortus en beroof het na de geboorte niet van het leven. Abortus is niet zomaar een kleine ingreep in het lichaam van de vrouw, Het Tweede Vaticaanse Concilie omschreef abortus, samen met kindermoord, als “afschuwelijke misdaden.”

Dat geldt ook voor het zwakke en uitbloeiende leven aan het einde van de levensweg. Hun mindere levenskwaliteit vraagt niet om een levensbeëindigende ingreep, maar is juist een oproep tot een bijzondere eerbied. Euthanasie is een ingreep die de bedoeling heeft aan het leven een einde te maken en daarom ingaat tegen het vijfde gebod.

Over abortus en euthanasie kan niet met enkele sloganeske uitspraken afgekeurd, maar evenmin goedgekeurd worden. De morele afweging vraagt een genuanceerde en voorzichtige aanpak. Zo’n uiteenzetting kan hiet niet aan bod komen en vraagt een aparte behandeling in een afzonderlijke catechese.

Wat is het toch een arm land waar ze het toestaan een ongeboren kind zijn leven af te nemen, een kind naar Gods beeld en gelijkenis geschapen, geschapen om te leven en te beminnen. Zijn leven is er niet voor om vernietigd te worden, maar dat het geleefd wordt, ondanks het egoïsme van degenen die bang zijn niet genoeg middelen te hebben om nog een kind groot te brengen en op te voeden.”

Moeder Teresa van Calcutta

Eerbied voor de waardigheid van de persoon.

Al te gemakkelijk denken we: och, het vijfde gebod is niet voor mij. Moord en doodslag? Dat doe ik toch niet … En zelfs abortus en euthanasie zijn voor mij geen optie … Wat kan het vijfde gebod mij dan nog te zeggen hebben?

Als we naar het Evangelie kijken dat merken we dat Jezus aan het vijfde gebod een belangrijke dimensie heeft toegevoegd: Gij hebt gehoord wat tot onze voorouders gezegd is: “Gij zult niet doden. Wie doodt zal strafbaar zijn voor het gerecht”. Maar ik zeg u: al wie vertoornd is op zijn broeder, zal strafbaar zijn voor het gerecht (Mt. 5,21-22).

Inderdaad, wij kunnen met ons woord en onze houding echte moordenaars zijn. Het vijfde gebod; zoals Jezus het vervolmaakt heeft, vraagt dus niet enkel eerbied voor het menselijk leven, maar ook eerbied voor de waardigheid van de persoon. Het vraagt dat wij tegenover de cultuur van de dood wij een beschaving van liefde zouden stellen

Hoe kunnen wij dit doen? Wel, hiervoor moeten wij twee zaken proberen te vermijden: ergernis en haat..

Eerbied voor de gezondheid.

De toepassing van het vijfde gebod reikt nog veel verder. Met het leven is ook de lichamelijke gezondheid een kostbaar goed dat ons door God is toevertrouwd.

Eerbied voor het lichaam betekent dat wij alle vormen van overdrijving best vermijden. Denken we maar aan misbruik van spijs en drank, medicijnen enz. Eerbied voor de lichamelijke gezondheid mag echter niet uitmonden in een cultus van het lichaam. Getuigt het niet van weinig eerbied voor het lichaam wanneer wij alles opofferen omwille van fysieke perfectie of sportieve prestaties?

Eerbied voor het lichaam uit zich ook in de zorg die wij als maatschappij aan de dag leggen voor onze medebrurgers: de zorg voor voedsel en kleding, voor huisvesting en onderwijs, voor werk en sociale bijstand; voor gezondheidszorg.

aus Johannes Paulus II omschreef het in zijn Encycliek “Evangelium vitae” als volgt:

“De weg die naar de dood leidt is de volgende: Onbarmhartig zijn voor armen, onverschillig tegenover wie onder lasten gebukt gaat, het niet kennen of willen erkennen van hun Schepper, kinderen ter dood brengen, Gods werk vernietigen, de behoeftige verstoten, wie in benauwenis is hard laten zwoegen, de rijken beschermen ten koste van de armen.
Andere vormen van de weg ten dode zijn: milieuvervuiling, wegpiraterij, foltering. Er is de zelfmoord, vormen van zelfverminking en alle soorten verslaving:drugs, alcohol, gokken.
Je hebt ook nog overtredingen van het vijfde gebod die niet verkeerd lijken: zich doodwerken of anderen laten doodwerken.

Enkele tips:

Enkele praktische punten om een mens van beschaving van de liefde en solidariteit te worden:

• algemeen: fixeer je niet op je eigen gevoelens, maar probeer binnen te dringen in het hart van de ander.
• in het verkeer: Je zit achter het stuur en je hebt haast…Voor jou rijdt een auto die met een slakkengang rijdt. Wat doe je dan? Blijf geduldig en scheldt de bestuurder niet uit. Ten eerste: hijhoort het toch niet, en ten tweede: het is niet erg prettig voor je medepassagiers.
• in het zakenleven: geef niet toe aan de mentaliteit ‘over lijken gaan’. Iemand die iets fout heeft gedaan: “eigen schuld, dikke bult”. Iemand anders zijn of haar succes niet gunnen. Het gaat erom hoe je spreekt over iemand: spreek je met minachting over iemand, verneder je die persoon liever? Als je zoiets doet, heb je een gebrek aan eerbied voor je medemens, ongeacht of deze nu je vriend of vijand is, hij blijft je medemens! Wij zijn allen kinderen van God, en zo allen broeders en zusters van elkaar.
• Gaan we alleen maar uitwendig heel vriendelijk met elkaar om en ons innerlijk toch boven elkaar verheffen? Uitdrukkingen zoals: “Zijn gezicht staat me niet aan.” of “Laat die maar uitkijken” of “Die altijd met zijn eeuwige dit of dat” of “Zoiets moet iemand niet bij mij proberen” …en ga zo maar door